Social Impact Bonds viert vijfjarig jubileum – terugblikken en vooruit kijken

Nederland is wereldwijd een van de koplopers op het gebied van Social Impact Bonds (SIBs). Vijf jaar geleden werd deze vernieuwende manier om maatschappelijke problemen aan te pakken vanuit het Verenigd Koninkrijk naar ons land gehaald. De eerste SIB van Nederland werd in Rotterdam gelanceerd, daarna volgden er nog tien.

Bij een Social Impact Bond voorzien (maatschappelijke) investeerders (zoals het Oranje Fonds) een sociaal initiatief van werkkapitaal om een maatschappelijk probleem te bestrijden. Op basis van de uitkomsten van het initiatief, wordt de investeerder uitbetaald door de overheid. Een SIB is dus een partnership tussen een of meerder overheidspartijen, uitvoerders en investeerders. Tijdens een jubileumdiner in het Rotterdamse Stadhuis op 8 april 2019 werd, samen met de grondlegger van de SIB, sir Ronald Cohen, teruggeblikt op de afgelopen vijf jaar en gekeken naar de toekomst. Ook werd aan staatssecretaris Van Ark door Social Finance NL een rapport gepresenteerd met de belangrijkste conclusies en resultaten van vijf jaar Social Impact Bonds in Nederland.

Hoe werkt een social impact bond?

Om een maatschappelijke uitdaging aan te pakken wordt allereerst een contract gesloten tussen drie partijen: overheid, sociaal ondernemer en investeerders. Hierin zegt de overheid toe een bepaald rendement te bieden voor een vooraf gedefinieerd gunstig resultaat met sociale impact. Op basis van het contract haalt de intermediair vooraf geld op bij investeerders. De sociaal ondernemer ontvangt het benodigde werkkapitaal om het gespecificeerde resultaat te kunnen bewerkstellingen en gaat aan de slag. Uiteindelijke bepaalt een onafhankelijke evaluator in welke mate de vooraf gedefinieerde resultaten zijn bereikt. De overheid betaalt op basis daarvan via de intermediair de investeerders uit.

Een van de voordelen van SIB’s is dat overheden kunnen investeren in maatschappelijke projecten zonder zelf het financiële risico te dragen. Private investeerders kunnen investeren met de kans op financieel rendement. Social Finance NL speelt hierin ook een rol; zij adviseert bij de ontwikkeling van de SIBs en resultatenfondsen (een fonds, gevuld door overheden of filantropen waaruit meerdere maatschappelijke initiatieven worden gefinancierd), en helpt sociaal ondernemers hun impact inzichtelijk te maken met een kosten-batenanalyse.

Sir Ronald Cohen

Speciaal voor de gelegenheid was sir Ronald Cohen, voorzitter van de Global Steering Group for Impact Investing, een van de leiders van de mondiale impactinvestingsector én grondlegger van SIB’s, naar Nederland gekomen. Overdag was hij in gesprek met staatssecretaris van Ark en minister van Financiën Wopke Hoekstra over hoe SIB’s de manier waarop de Britse overheid maatschappelijke vraagstukken oplost, heeft veranderd en hoe dit ook in Nederland gerealiseerd kan worden. Tijdens het diner is sir Cohen keynotespeaker. Samen met onder anderen gedeputeerden, de drie grootbanken, de Rotterdamse wethouder Richard Moti, een van de oprichters van Social Finance NL Ruben Koekoek en Leo van Loon, oprichter en bestuurder van Buzinezzclub Rotterdam en SIB’s Rotterdam, wordt teruggekeken op vijf jaar Social Impact Bonds. De balans wordt opgemaakt, plannen worden gemaakt.

Sir Cohen opent de avond met te zeggen dat hij er trots op is dit bijzondere jubileum te mogen vieren, samen met de pioniers op het gebied van de Nederlandse SIB’s. ‘Nederland is het derde SIB-land en Rotterdam kent zijn problemen met werkeloosheid en immigranten. Dat hier de eerste SIB werd opgezet, is dan ook niet verwonderlijk. Maar we zien dat we overal ter wereld te maken hebben met armoede en de gevolgen daarvan. De armen worden armer, de rijken rijker en de overheid heeft daar tot nu toe niet veel aan kunnen veranderen. We zien ook dat filantropen al een eeuw lang proberen iets aan dit probleem te doen en dat ze hun werkwijze willen professionaliseren. Maar het probleem van deze groep is dat ze noch het geld, noch de middelen hebben. Ze hebben geld van investeerders nodig. Een Social Investers Bank en Social Finance was de oplossing, geïntroduceerd in 2007.

Als we sociale issues willen aanpakken, dan moeten we geld van investeerders linken aan goede doelen. Een innovatieve oplossing.

Dat het jubileumdiner werd gehouden in Rotterdam is niet voor niets; de eerste SIB in Nederland werd in de havenstad op 19 december 2013 ondertekend. Hier investeerden Start Foundation en ABN AMRO samen 1.050.000 euro in de Buzinezzclub. Deze organisatie streeft ernaar jonge Rotterdammers met een uitkering aan een baan, opleiding of eigen onderneming te helpen. En dat was hard nodig: in 2013 liet Rotterdam een van de hoogste percentages werkloosheid zien; maar liefst 13 procent. Onder jongeren tussen de 18 en 27 jaar was dit percentage nog hoger. Om deze situatie aan te pakken tekende de gemeente een SIB-contract voor de duur van 2013 tot 2017 met investeerders ABN AMRO Social Impact Fund en Start Foundation en met dienstverlener de Buzinezzclub.

Oprichter en bestuurder Leo van Loon is een van de sprekers deze avond en is trots op het behaalde resultaat met de SIB: ‘Maar liefst 72 procent van de deelnemende jongeren is de uitkering uit. We kwamen hier in Rotterdam jongeren tegen die vast hadden gezeten, van school waren gegaan. Maar ze hadden wel dromen. Ze wilden een bedrijf opstarten, maar wisten niet hoe. 240 jongeren hebben we een intensief traject laten doorlopen, met groepstrainingen, workshops en stages. Ze konden gebruikmaken van een uitgebreid netwerk, kregen persoonlijke coaching van professionals uit het werkveld en werden ook na hun tijd bij de Buzinezzclub nog een jaar begeleid. Natuurlijk ben ik ook trots op de jongeren zelf, zij hebben de sprongen gemaakt. Niet alleen omdat ze een plekje in de maatschappij hebben gevonden, maar ook door de sprong vooruit in hun opleiding; een kwart van de jongeren die terug naar school ging, stroomde via een zijroute het hbo in.

‘Is there life after the SIB? Bij ons wel, je bent member voor het leven. Er zijn terugkomdagen en events. Wie terugvalt, gaat opnieuw het traject in. Maar dan beginnen we bij stap 8 in plaats van stap 1. We zien onszelf als carrièrecoach voor de onderkant van de samenleving. Het is fantastisch om te zien dat de SIB zich in ons geval heeft bewezen; er was een significante afname van het aantal uitkeringsdagen en na afronding van het project ontvingen de investeerders 12 procent jaarlijks rendement.’

Oranje Fonds

Anne Maljers van het Oranje Fonds is ook een van de aanwezigen deze avond. ‘Wij moesten als goededoelenfonds wel even goed nadenken of we mee wilden doen. Maar we zagen dat een hele nieuwe groep ondernemers opstond die de sociale problemen wilden aanpakken; de sociale ondernemers. Een andere manier van werken vraagt om een andere manier van financiering. Die ondernemer komt vragen of je in zijn onderneming gelooft, en of je iets wilt bijdragen in de investering. Wij geven normaal gesproken ons geld weg en willen resultaten terugzien, geen geld. Toch vonden we dit een goed idee. De overheid financiert een hoop niet, dus om als Oranje Fonds een deal te sluiten met de overheid is een goede overweging. En ons vermogen kunnen we goed laten werken voor de te behalen sociale doelstelling als we een stukje van dit eigen vermogen als investeringskapitaal ter beschikking stellen. Derde reden is dat overheden voor preventie geen geld beschikbaar stellen. Fondsen willen die innovatie wel aangaan en wij willen die preventie wel financieren. Natuurlijk willen we ook graag weten wat dat oplevert hoe je dat meet, zijn we nu met elkaar aan het uitvogelen.

Maijers: ‘Het hogere doel van het Oranje Fonds is om het welzijn van alle inwoners in het Koninkrijk der Nederlanden te bevorderen. Willen we helpen, dan moeten we kijken naar de financieringsinstrumenten die passen bij het vraagstuk. Hebben we met Social Impact Bond hét instrument uitontwikkeld? Ik denk nog niet. We zijn hierover nog veel aan het leren, ook van de UK. Er valt nog een hoop te ontwikkelen. Ik hoop dat we dat met elkaar kunnen blijven doen. Niet uit concurrentieafweging, maar met het hogere doel waar we allemaal naar streven en waar we allemaal achter staan.’

(bron : vakblad fondsenwerving – juni 2019)